Predyspozycje genetyczne
O tym, czy u kogoś rozwinie się alergia, decydują przede wszystkim geny. A co najważniejsze, to nie kwestia jednego czy kilku genów, ale aż kilkudziesięciu. To one determinują właśnie ten problem zdrowotny. Dziedziczenie alergii określa się jako wielogenowe.
Warto więc pamiętać, że alergia to choroba dziedziczna. Właściwie mogłoby się wydawać, że to proste wyjaśnienie, ale jest wręcz przeciwnie. W przypadku alergii nie mówimy o takim samym dziedziczeniu tej cechy jak w przypadku np. koloru oczu czy włosów.
Tutaj mamy sytuację, w której geny przekazywane przez rodziców determinują prawdopodobieństwo wystąpienia alergii u dziecka. Nie jest to jednak dziedziczenie bezpośrednie – u dziecka rodzica alergika uczulonego na pyłek brzozy nie koniecznie wystąpi reakcja alergiczna właśnie na brzozę. Może się pojawić uczulenie na inne alergeny.
Dziedziczymy predyspozycję do rozwoju alergii, a nie samą alergię.
To kontakt z alergenem powoduje aktywację odpowiednich genów i sprawia, że u dziecka pojawia się alergia. Przy istniejącej wrodzonej skłonności do alergii ważne jest, kiedy i w jaki sposób dochodzi do kontaktu z alergenem, czyli z czynnikiem wywołującym objawy.
Oszacowano, że gdy tylko jeden z rodziców ma alergię, to prawdopodobieństwo jej wystąpienia u dziecka wynosi 20–40%, jeśli oboje cierpią na alergię, to prawdopodobieństwo jej wystąpienia wzrasta już do poziomu 60–80%. Chora matka ma większe znaczenie niż chory ojciec.
Oprócz dziedziczenia skłonności do alergii, dziecko dziedziczy także ciężkość przebiegu choroby.
Alergia może się pojawić niezależnie od wieku, a jej objawy mogą być w różnym stopniu nasilone.
Charakterystyczną cechą alergii jest zmienność jej obrazu u dziecka wraz z wiekiem – to zjawisko naukowcy nazywają marszem alergicznym.
Czynniki środowiskowe
Zbyt sterylne otoczenie – hipoteza higieniczna
Zaobserwowano, że wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw zdecydowanie poprawił się stan higieny i zmalała liczba zakażeń u małych dzieci, jednak równocześnie wzrosła ilość zachorowań na choroby alergiczne, a szczególnie astmę. Dowodem tego jest zdecydowanie większa liczba alergików w krajach wysoko rozwiniętych niż w społecznościach biedniejszych.
W latach 80. ubiegłego wieku powstała „hipoteza higieniczna” zgodnie z którą jeżeli małe dziecko częściej choruje na infekcje wywołane drobnoustrojami, to jego układ odpornościowy jest naturalnie pobudzany w taki sposób, że zmniejsza się ryzyko wystąpienia chorób alergicznych w przyszłości.
Hipoteza higieniczna zakłada, że wysoki poziom higieny i mniejsze narażenie na infekcje wywoływane wirusami, bakteriami czy pasożytami ogranicza układ odpornościowy–nie ma możliwości uczenia się otoczenia. Funkcję treningu dla układu immunologicznego, a w zasadzie dla limfocytów (czyli szeregowych komórek) pełni też kontakt ze zwierzętami. Dotyczy to zarówno zwierząt gospodarskich, jak i domowych.
Należy jednak podkreślić, że hipoteza higieniczna nie może być pretekstem do obniżenia standardów higieny w opiece nad dzieckiem. Najlepszym rozwiązaniem jest zdroworozsądkowe podejście, które mówi, że „przesada jest niezdrowa w każdą stronę”.
Hipoteza żywności przetworzonej i zanieczyszczeń
- Na wystąpienie reakcji alergicznej na pokarm czy leki istotny wpływ mają substancje dodawane do nich, aby poprawić jej walory smakowe, zapachowe czy wydłużyć termin przydatności do spożycia lub poprawić wygląd. Należą do nich konserwanty, barwniki, stabilizatory, aromaty i wiele innych. Znaczenie ma również sposób przygotowania żywności, szczególnie zwraca się uwagę na żywność przygotowywaną w tzw. fryturze.
- W dużym stopniu na wystąpienie alergii wpływa jakość naszego powietrza. Skala zanieczyszczenia atmosfery spalinami, pyłami i substancjami lotnymi jest ogromna i bardzo szkodliwa dla naszych organizmów.
- Zaobserwowano, że występowanie alergii jest wyższe w miastach niż na terenach wiejskich za co mogłyby odpowiadać przemysłowe i komunikacyjne zanieczyszczenia powietrza. Na cząstkach pochodzących z silników diesla oraz cząsteczkach lateksu z opon mogą osadzać się pyłki i jako duże konglomeraty łatwiej wyzwolić reakcję alergiczną.
- Zmiany klimatyczne, które wpływają na zmiany pylenia roślin także mają wpływ na życie alergików.
- Palenie papierosów i narażenie na dym tytoniowy jest udowodnionym czynnikiem ryzyka rozwoju alergii, już od życia płodowego.
